Ön not: Normalde yazımda “erteleme hastalığının sebepleri” yerine “erteleme alışkanlığının sebepleri” tabirini kullanacaktım. Fakat arama motorlarında konu sürekli olarak erteleme hastalığı olarak aratıldığı için teknik sebeplerle buna mecbur kaldım. 🙂 Yoksa bu bir hastalık mı konusunu işin uzmanları bilir.:)
***
Linkedin e-learning platformunda “Başarı için 1 dakikalık alışkanlıklar” eğitimini incelerken erteleme hastalığının sebepleri ile ilgili bir içeriğe de denk geldim. Eğitim erteleme alışkanlığı devreye girdiğinde 3 soruya dürüstçe yanıt vermemizi öneriyor;
- Neden erteliyorum?
- Bu görevi neden yapmalıyım?
- Neden şimdi başlamıyorum?
Bundan yola çıkarak “erteleme hastalığının sebepleri neler?” konusunu araştırdım. Önce 5-6 maddelik içerikler bulsam da solvingprocrastination.com sitesinde daha derinlemesine ve pek çok maddeyi kapsayan bir yazıya ulaştım. Yazımda yer yer kendi yorumlarıma yer versem de genel olarak çeviri yapacağım.
Son kısım erteleme alışkanlığını önlemek için bazı teknik ve öneriler içeriyor; fakat bence öncelikle erteleme eyleminizin nedenlerini titizlikle okuyun. Bir şeyin nedenini anladığımızda köklü şekilde çözmemiz de bir nebze kolaylaşıyor.
Yazı İçeriği
Erteleme Hastalığının Nedenleri
Soyut Hedefler
Erteleme hastalığının nedenlerinden biri soyut hedefler.
Örneğin, “egzersiz yap”, “sağlıklı beslen” gibi hedefler nispeten belirsiz sayılıyor. Bunun yerine, “Pazartesi, Çarşamba ve Cuma günleri işten hemen sonra spor salonuna git ve koşu bandında en az 30dk. yüksek hızda koş” gibi hedefler somut ve harekete geçirme etkisi yüksek.
Ek olarak ulaşılması fazla güç hedefler de soyut hedef olarak tanımlanıyor. Kişi hedefe ulaşma olasılığını çok düşük buluyorsa hedefe yönelik eylemlerini erteleme olasılığı artıyor.
Gelecekteki benliğimizden kopukluk
İnsanlar bazen ertelerler çünkü gelecekteki benliklerini şimdiki benliklerinden kopuk olarak görürler.
Diyelim ki sigaranın ya da sürekli fast food tarzı işlenmiş gıdalarla beslenmenin zararlı etkilerini biliyoruz. Veya doktorumuz nasıl beslenmemiz, egzersiz yapmamız gerektiği konusunda bilgi veriyor ve gelecekte karşılaşabileceğimiz durumları aktarıyor.
Fakat beslenme, sigara gibi alışkanlıklarda çıkacak etkiler uzun vadede oluştuğu için biz gelecekte bu sorunları yaşayacak kişiyi kendimizden bağımsız görme eğilimindeymişiz.
Bu madde hem çok ilginç hem de gelecekteki bana haksızlık doğuruyormuş gibi geldi.
Gelecekteki seçeneklere odaklanma
Erteleme hastalığının bir diğer nedeni insanların gelecekte daha çekici bir eylem planladıkları için şimdi harekete geçmeyi ertelemesi.
Örneğin, bir kişi spor salonuna yazılmayı ve daha sonra ayrıntılı bir egzersiz planı başlatmayı planladığı için evde kendi başına egzersize başlamaktan kaçınabilir.
Halbuki spor salonuna üye olana kadar, evde ya da dışarıda egzersiz yapmanın vücuda bir zararı olmadığı gibi pratiğe alıştırma açısından faydalıdır. Fakat kişi gelecekteki planı konusunda vicdanını rahatlatmışsa şu an o hedef için harekete geçmeyi erteleme eğilimindedir.
İyimserlik
İnsanlar bazen görevleri ertelerler çünkü gelecekte bu görevleri tamamlama yetenekleri konusunda aşırı iyimserdirler. Örneğin, bir öğrenci birkaç hafta sonra teslim edilecek bir ödeve başlamayı erteleyebilir, çünkü daha sonra halletmek için bol zaman olacağını düşünür.
Çoğu durumda, bu iyimserlik biçimi, söz konusu görevleri tamamlamak için gereken süreyi hafife almanın bir sonucu olarak ortaya çıkar ve erteleme hastalığının sebeplerinden biridir.
Kararsızlık
Yazıdaki maddeyi çevirmeden önce dünden bir örnek vereyim, dün sabah bir kitap bitirdim ve günümün kalanında da min. birkaç saat kitap okumayı hedefliyordum. Kitaplığımda henüz okumadığım ve iştahımı kabartan çok fazla kitap vardı. 5 tanesini aldım, evirdim çevirdim ve hangisine başlayacağıma karar veremeyip blu tv. ve gain indirdim. 🙂 Günün geri kalanında hiç kitap okumadım. Bu konuda Kolay Karar Vermek İçin Öneriler yazısı yazmışım aslında. Keşke hatırlayıp baksaydım.:)
Maddeye geçersek eğer, kararsızlık erteleme hastalığının sebeplerinden biridir;
Örneğin, kişi hangi diyet planını izleyeceğine karar veremediğinden diyete başlamayı geciktirebilir. Benzer şekilde, bir kişi hangi konu hakkında yazacağına karar veremediğinden araştırma makalesine başlamayı geciktirebilir.
Buna analiz felci ya da seçim felci de deniyormuş. Önüne geçebilmek için;
- Ne kadar çok seçeneğiniz varsa, seçmeniz o kadar zor olacaktır. Seçenekleri azaltın.(sırf bu sebeple online alışverişten nefret ederim ve mümkün mertebe yapmam)
- Seçenekleriniz birbirine ne kadar benzerse, seçim yapmanız o kadar zor olacaktır. Bunu Netflix, yemeksepeti gibi platformlarda sık sık yaşamıyor muyuz?
- Seçim ne kadar önemliyse, seçmek sizin için o kadar zor olacaktır. Bir karar vermenin sonuçları ne kadar büyük olursa, kararınızı kesinleştirmeniz o kadar zor olacaktır, bu nedenle genellikle büyük bir karar vermeden önce gecikme olasılığınız, küçük bir karar vermeden önce olduğundan daha olasıdır.
- Ayrıca, her karar vermeniz gerektiğinde, zihinsel kaynaklarınızı bir dereceye kadar tükettiğinizi bilmelisiniz. Buna göre, belirli bir zaman diliminde ne kadar çok karar vermek zorunda kalırsanız, özdenetim kapasitenizi o kadar çok tüketirsiniz ve en azından zihinsel olarak yeniden şarj olma şansınız olana kadar gelecekteki kararları erteleme olasılığınız o kadar artar.
Bunalmış hissetmek
İnsanlar bazen ertelerler çünkü halletmeleri gereken görevlerle ilgili olarak kendilerini bunalmış hissederler. Kapsam olarak büyük görünen tek bir göreve sahip olmak veya çok sayıda küçük göreve sahip olmak gibi çeşitli nedenlerden dolayı bir boğulma hissi oluşabilir. Bu olduğunda, bir kişi söz konusu görevlerden kaçınmaya karar verebilir veya bunları halletmeye çalışabilir, ancak daha sonra bu görevler tamamlanmadan felç hissedebilir.
Örneğin, tüm evinizi temizlemeniz gerekiyorsa, işin bu kadar uzun sürmesi ve çok fazla parça içermesi sizin bunalmış hissetmenize neden olabilir, bu durumda ilk etapta başlamaktan kaçınabilirsiniz.
Tanıdık geldi. 🙂
Görevden kaçınma
İnsanlar genellikle yapmaları gereken görevlere karşı isteksiz oldukları için ertelerler.
Örneğin, sevmediğiniz biriyle önemli bir telefon görüşmesi yapmanız gerekiyorsa, onunla konuşmak istemediğiniz için aramak yerine erteleyebilirsiniz.
Mükemmelliyetcilik
Erteleme hastalığının sebeplerinden biri de mükemmelliyetçilik.(Bu kısma farklı bir yazıda bir parantez açabilirim)
Örneğin, birisi kitabı üzerinde çalışmayı erteleyebilir, çünkü yazdığı her satırın baştan mükemmel olmasını ister ve bu da hiçbir şey yazmamasına neden olur. Benzer şekilde, kitabını yazmayı bitiren biri, geri bildirim için göndermeyi tekrar tekrar erteleyebilir, çünkü ilk önce kesinlikle kusursuz olduğundan emin olmak ister, bu yüzden tekrar tekrar gözden geçirmeye devam eder
Yüksek kaliteli işler yaratmak ve yayınlamak istemek mantıklı olsa da, problem mükemmeliyetçilerin ulaşılmaz kusursuzluğu amaçladıklarında başlar ve bu da onlara gereksiz gecikmeler için görünüşte geçerli bir mazeret sunarak ertelemelerine neden olur.
Değerlendirilme korkusu veya olumsuz geribildirim
İnsanlar bazen değerlendirilmekten korktukları veya başkalarından olumsuz geribildirim almaktan korktukları için ertelerler.
Örneğin, birisi üzerinde çalıştığı bir projeyi duyurmayı erteleyebilir, çünkü diğer insanların bu konuda ne düşüneceği konusunda endişelidir. Şimdi hatırladım da blog yazmaya başladığım ilk aylar, kendi çevreme duyurmayı ertelemiştim. 🙂
Çoğu durumda, insanların bu konudaki korkuları, ya olumsuz geri bildirim alma şansları düşük olduğu için ya da bu geri bildirimin sonuçlarının hissettikleri kadar önemli olmadığı için irrasyonel olarak abartılı veya haksızdır.
Başarısızlık korkusu
Erteleme hastalığının sebepleri arasında başarısızlık korkusu da var. Başarısızlık korkusu, insanların bir görevi bitirmekten kaçınmasına veya bir göreve başlamaktan kaçınmasına neden olur.
Örneğin, biri iş fikrinin başarısız olacağından o kadar endişelenebilir ki, onu halka açık hale getirmeden süresiz olarak üzerinde çalışmaya devam edebilir.
Birinin başarısız olmaktan ne kadar korktuğu, genellikle söz konusu görevin ne kadar önemli olduğu ile ilgilidir; bu nedenle, kişinin ertelemesinin ardındaki itici nedenin başarısızlık korkusu olduğu durumlarda, daha önemli görevler genellikle daha yüksek erteleme düzeyleriyle ilişkilendirilir.
Ayrıca, düşük benlik saygısı ve düşük özgüven gibi belirli kişilik özellikleri, artan başarısızlık korkusuyla ilişkilidir ve bu özelliklere sahip kişilerin ertelemeye daha yatkın olmasına neden olur. Ayrıca, başarısızlık korkusu, yüksek düzeyde kendinden şüphe duyanlar arasında ve özellikle yetenekleri hakkında olumsuz, irrasyonel inançlara sahip olmaya eğilimli olanlar arasında ciddi bir sorundur.
Kendi kendini sabote etme
İnsanlar bazen kendi kendilerini yenilgiye uğratan davranışlarda bulunma eğilimleri nedeniyle ertelerler, bu da kendi ilerlemelerini aktif olarak sabote etmeye çalıştıkları anlamına gelir. (Mindfuck – Kendi Kendini Sabote Etmek)
Örneğin, bir kişi, kariyer gelişimi için büyük bir fırsat olduğunu bilse bile, hayatta daha iyi bir yerde olmayı hak etmediğini düşündüğü için yeni bir işe başvurmayı erteleyebilir.
İnsanların kendilerini sabote etmelerinin çeşitli nedenleri vardır ve bu nedenle erteleyen kişiler, kendilerine iyi davranan insanları kendinden uzaklaştırmak gibi başka ilgili davranışlarda bulunmaya da eğilimlidirler.
Kontrol eksikliği
İnsanlar bazen hayatlarındaki olayların sonuçlarını kontrol edemediklerini düşündükleri için ertelerler.
Örneğin, bir kişi, ne kadar çaba gösterirse göstersin patronunun onu eleştireceğini hissederse, işte bir göreve başlamayı erteleyebilir.(İtiraf etmek gerekirse kulağıma mantıksız da gelmedi 🙂 )
Dikkat eksikliği – hiperaktivite bozukluğu
Bazı insanlar dikkat eksikliğinin bir sonucu olarak ertelerler.
Örneğin, bir kişi erteleyebilir çünkü dikkat eksikliği tek bir göreve uzun süre konsantre olmalarını zorlaştırır, özellikle de sıkıcı hale geldiğinde, bu nedenle hiçbirini bitirmeden sürekli olarak bir görevden diğerine atlarlar.
Genel olarak araştırmalar, dikkat eksikliği ile ilgili davranışlarda bulunma ile erteleme arasında önemli bir ilişki olduğunu göstermektedir.
Depresyon
Bazı insanlar, altta yatan depresyondan muzdarip oldukları için ertelerler. Bunun nedeni, depresyonun yorgunluk, konsantrasyon güçlüğü ve aktivitelere olan ilginin azalması gibi sorunlara yol açabilmesi ve bu da insanların ertelemelerine neden olabilmesidir.
Örneğin, depresyonda olan biri, yeterli zihinsel enerjiye sahip olmadığı için, odasını temizlemeyi veya market alışverişi için dışarı çıkmayı tekrar tekrar erteleyebilir.
Motivasyon eksikliği
Erteleme hastalığının nedenlerinden biri de motivasyon eksikliğidir.
Örneğin, bir öğrenci, anadalıyla ilgili olmayan bir konudaki bir sınava çalışmak söz konusu olduğunda, o dersten iyi bir not almayı umursamadığı için erteleyebilir.
Son olarak, farklı insanların farklı seviyelerde başarı motivasyonuna sahip olduğuna dikkat edin; bu, bazı insanların hayattaki hedeflerine ulaşmak için diğerlerinden daha fazla motive olduğu anlamına gelir. Buna göre, daha düşük başarı motivasyonuna sahip olanlar, çeşitli görevleri erteleme olasılıkları daha yüksektir.
Enerji eksikliği
İnsanlar, fiziksel veya zihinsel enerji açısından düşük enerji seviyelerinden muzdarip olduklarında, genellikle erteleme olasılıkları daha yüksektir.
Örneğin, bütün gün çok çalıştıktan sonra yorgun düşen biri gece geç saatte eve geldiğinde kendini kontrol etmekte zorlanabilir ve bu da bulaşık yıkamak gibi dikkat etmesi gereken şeyleri ertelemesine neden olabilir.
Tembellik
Tembellik, bir kişinin, başarabilecek olsa bile, hedeflerine ulaşmak için gereken çabayı gösterme konusundaki içsel isteksizliğini yansıtır. Bazı durumlarda, kişinin tembelliği, ertelemelerinin arkasındaki itici güçlerden biri olabilir.
Bununla birlikte, birçok durumda, insanların ertelemelerinin tembellikten kaynaklandığını varsayabileceğini, gerçekte bunun aslında kaygı veya başarısızlık korkusu gibi başka bir temel nedenden kaynaklandığını unutmayın.
Ayrıca, tembellik ve motivasyon eksikliği benzer görünse de, bunların iki ayrı konu olduğunu unutmayın. Örneğin, bir kişinin belirli bir hedefi takip etmek için yüksek düzeyde motive olması, ancak aynı zamanda gerekli çalışmayı yapmak istemedikleri için bu hedefe doğru ilerleme kaydetmemesi mümkündür.
Kısa vadeli ruh halinin önceliklendirilmesi
İnsanlar çoğu zaman ertelerler çünkü şu anki duygularına öncelik verirler ve şu anda kendilerini daha iyi hissetmelerine yardımcı olacak şeyler yaparlar.
Örneğin, bir öğrenci, sosyal medyada gezinme, video oyunları oynama ve TV izleme gibi etkinliklerle saatlerini harcayarak bir ödeve başlamayı geciktirebilir, çünkü bunu yapmak kısa vadede eldeki görev üzerinde çalışmaktan daha keyiflidir.
Bu tür bir davranış, zevkli faaliyetler arama ve hoş olmayanlardan kaçınma eğilimi olan haz ilkesi kavramıyla ilgilidir. Bu eğilim doğal ve içgüdüsel olsa da, bir kişi onu kontrol edemediğinde ciddi bir sorun haline gelir, çünkü uzun vadeli başarı ve gelişme pahasına sürekli olarak kısa vadeli tatmin peşinde koşmalarına neden olur.
Azim eksikliği
Azim, engeller karşısında hedefe yönelik davranışı sürdürme yeteneğidir. Azim eksikliği, özellikle üzerinde çalışmaya başladıkları işleri bitirmek söz konusu olduğunda, insanları ertelemeye daha yatkın hale getirir.
Örneğin, azim eksikliği, birinin sevdiği proje üzerinde çalışmayı bırakmasına neden olabilir, çünkü zorlu bir aşamaya ulaştıklarını hissederler.
Dürtüsellik
Dürtüsellik, önceden plan yapmadan veya eylemlerin sonuçlarını düşünmeden bir hevesle hareket etme eğilimidir. Spontane yaşamayı seven birkaç tanıdığımdan dolayı çok tanıdık geldi.:)
Örneğin, dürtüsel bir kişi, üzerinde çalışması gereken konuları varken, aniden arkadaşlarıyla dışarı çıkmaya karar vererek şu anda üzerinde çalışmakta olduğu konuyu erteleyebilir.
Dikkat dağınıklığı
Yukarıda geçen dikkat eksikliği maddesine benzese de dikkat dağınıklığı, dikkatinizi bir seferde tek bir şeye odaklayamama veya genel olarak uzun süre odaklanamamadır.
Örneğin, bir sınava çalışan bir kişi, telefonundaki bildirimler tarafından sürekli olarak dikkati dağıldığı için erteleyebilir. Benzer şekilde, birisi üzerinde çalışmaya başladığı çeşitli projeleri bitirmeyi erteleyebilir, çünkü heyecan verici yeni projeler için fikirler dikkatlerini dağıtmaya devam eder.
Bu kesinlikle benimle örtüşen bir madde. Bir eylemle uğraşırken zihnime bambaşka fikirlerin hücum etmesi sonucu pek çok konuyu yarım bırakmışlığım vardır.
Heyecan arayan
İnsanlar bazen işleri ertelerler çünkü bu görevlere baskı, meydan okuma ve heyecan katmak için görevler üzerinde çalışmaya başlamak için son teslim tarihine kadar beklemeyi severler.
Örneğin, bir öğrenci sınıf sunumunun üzerinde çalışmaya başlamasından önceki geceye kadar bekleyebilir, çünkü bunu yapmanın normalde sıkıcı olan sunumu hazırlama eylemini daha heyecanlı hale getireceğini düşünür.
Fakat görevleri bu nedenle ertelemek çoğu zaman insanların yaşadığı stres miktarını artırabilir ve gecikmenin işlerinde karşılaştıkları beklenmedik sorunlarla başa çıkmak için yeterli zamanlarının olmadığı durumlarda performanslarını engelleyebilir.
İsyan
İnsanlar bazen genel olarak ya da bir tür kontrole karşı (örneğin bir otorite figürüne karşı) bir isyan eylemi olarak, kendilerine verilmesine içerlendikleri bir görevi erteleyebilir.
Örneğin, bir ofis çalışanı, patronlarından hoşlanmadıkları ve patronlarının kendileri için son teslim tarihlerini belirlediği gerçeğine içerledikleri için işte aldıkları bir görevi erteleyebilir.
Erteleme Hastalığının Çözümleri
- Hedeflerini net ölçütlerle belirle.(Bkz: smart hedef)
- Başarılması çok kolay ya da çok zor hedefler koyma. (Nasıl Motive Olunur?)
- Erteleme probleminin doğasını anla. (Bunu, ertelediğiniz durumları düşünerek ve ardından bunu ne zaman, nasıl ve neden yaptığınızı belirleyerek yapabilirsiniz.)
- Bir eylem planı oluşturun.
- Son olarak, eylem planınızı uygulayın. Zaman geçtikçe, ilerlemenizi izlediğinizden ve planı iyileştirdiğinizden emin olun.
Ertelemeyi Önleme Teknikleri
- Görevleri ne kadar önemli olduklarına göre önceliklendirin.
- Büyük ve bunaltıcı görevleri küçük ve eyleme dönüştürülebilir parçalara ayırın.
- Görevler üzerinde yalnızca birkaç dakika çalışmayı taahhüt ederek başlayın.
- Çalışma ortamınızdaki dikkat dağıtıcı unsurları ortadan kaldırın.
- En çok ve en az üretken olduğunuz zamanı belirleyin ve görevlerinizi buna göre planlayın.
- Nihai hedeflerinize giden yolda kendiniz için ara tarihler belirleyin.
- Günlük bir hedef oluşturun ve bunu başarıyla gerçekleştirdiğiniz günleri işaretleyin.
- Eylem planınızı başarıyla uyguladığınızda kendinizi ödüllendirin.
- Tamamlamanız gereken görevler yerine hedeflerinize odaklanın.
- Gelecekteki benliğinizi görselleştirin.
- Ertelemeden önce ona kadar sayın.
- Çalışmanızın bazı kusurları olacağını kabul ederek mükemmeliyetçi bir zihniyetten kaçının.
- Ertelemenizin üstesinden başarıyla gelme yeteneğinize dair bir inanç geliştirin.
***
Yazımın sonuna geldim. Erteleme öyle bir konu ki sadece bu konu üzerine blog yazıp, kitaplar çıkaran ve uzmanlaşan insanlar var. 🙂 O yüzden mesele derin, ama önüne geçmek ya da azaltmak da elimizde.:)
Soru ve görüşleriniz için; İletişim sayfasından ya da yorum kısmından bana ulaşabilirsiniz.
