Mutluluk Bilimi-Para ve Başarı Mutlu Eder Mi?

The Science Of Well-being, Yale Üniversitesi’nin en popüler eğitimlerinden biri olduğu için Coursera platformunda ücretsiz olarak yayınlanmış. Eğitimi şimdiye kadar 4 milyonun üzerinde insan izlemiş. Ve an itibariyle ben de onlardan biriyim. 🙂 Bugün yazımda eğitimi izlerken aldığım bazı notları aktaracağım. “Para ve Başarı Mutlu Eder Mi? Mutluluk, Well-being bilimi nedir? Neden hayal ettiğimiz şeyleri başardığımızda bile daha uzun süreli mutlu olamıyoruz? Hedonik adaptasyon ve referans noktaları nedir?” gibi konuları kısaca özetleyeceğim.

Eğitim ücretsiz, fakat genel ağırlıkta İngilizce.(bazı videolar Türkçe altyazılı) Hayata bakış açınızı tümüyle değiştirebilecek bir içerik. Bu konuda Gandhi’nin sözünü bırakıyorum.

“Düşüncelerine dikkat et(olumlu tut), düşüncelerin sözcüklere dönüşür. Sözcüklerine dikkat, sözcükler davranışların haline gelir. Davranışlarına dikkat et, davranışlar alışkanlıklara dönüşür. Alışkanlıklarına dikkat et, değerlerine dönüşür. Değerlerine dikkat et, kaderine dönüşür.” – Mahatma Gandhi

Kısacası eğer eğitimin anlattıklarını pratiğinize katarsanız hayat değiştirecek bir etkiye sahip.

Ön Not: Eğitim içeriğinde onlarca araştırma, grafikler, rakamlar var. Yazımda bu görüntüleri aktarmayacağım. 5-10 saatlik bir video silsilesi, notlar ve pratik pdfleri var. Ben bazı kısa kesitlere yer verdim. Uygun anınızda eğitimin kendisini izleyiniz. 🙂

Eğitim linki

Yazı İçeriği

Para Ve Başarı Mutluluk Getirir Mi?
Hedonik Adaptasyon Nedir?
Hedonik Adaptasyonu İyileştirmek İçin 4 Öneri
Mutluluk İçin 9 Öneri

Para Ve Başarı Mutluluk Getirir Mi?

Eğitim hepimizin tahmin ettiği bir bilgi ile başlıyor. Bugün insanlara “daha mutlu olmaları için ne gerekli” diye sorduğumuzda;

İyi bir iş
Çok para
Harika elemanlar
Gerçek aşk
Mükemmel vücut
Çok iyi notlar

Gibi yanıtlar verebilirler. Fakat haftalar süren eğitim boyunca örnek verilen araştırma sonuçları gösteriyor ki hiçbiri uzun süreli mutluluk seviyemizi tahmin ettiğimiz kadar etkilemiyor. Bu da bizi hedonik adaptasyon konusuna götürüyor.

Hedonik Adaptasyon Nedir?

Bazı eylemlerin bizi çok mutlu ya da çok mutsuz edeceğini düşünürüz. Örneğin; lotoyu kazanmak, aşık olduğumuz kişiyle evlenmek, hayalimizdeki en iyi üniversiteyi kazanmak ya da işe girmek.

Tam tersi açıdan bakacak olursak; felç olmak, herhangi bir uzvumuzu kaybetmek, işten atılmak, sınavı kazanamamak, boşanmak gibi eylemlerin de bizi çok mutsuz edebileceğini düşünürüz.

Hedonik Adaptasyon Diyor Ki;

İnsanlar “yeni standartlarına” süreç içerisinde adapte olur ve yeni referans noktaları bu standart olduğu için eski mutluluk seviyelerine geri dönerler. Dolayısıyla lotoyu kazananlar delicesine mutlu olmadığı gibi felç geçirenler de tahmin edildiği ölçüde mutsuz olmaz. Her iki taraf da bir süre sonra bu olayları yaşamadan önceki mutluluk seviyelerine geri dönerler.

Eğitim bu konuda onlarca araştırma sonucuna ve istatistiğe yer veriyor. Loto kazananlarla yapılan deneyler, evlenenlerle yapılan deneyler ve çok ilgi çekici sonuçları var.

♥ Eğitime göre mutluluk seviyemizi etkileyen konuların; %50’si genetik, %10’u para, iyi iş gibi faktörler, %40’ı ise eylemlerimizle ilgili.

Hayatımızla İlgili Tahminlerimiz Yanlış!

Harvard Kazandım Çok Mutlu Olacağım

Sosyal medyada şu tür videolar gördünüz mü? Öğrenci kamerayı açar ailesi ve arkadaşlarıyla birlikte kamera karşısına geçer. Üniversite sonucuna bakar; Harvard, Yale gibi okulları kazandığını görür ve çılgınlar gibi sevinir, zıplar, ağlar vs.

Online eğitimde Yale’den öğrenciler de var. Eğitmen bu örneği verdiğinde gülüyorlar. 🙂 Çünkü günün sonunda yaşadıkları şey o mutluluk seviyesini korumaktan ziyade hayatın gerçekleri. Sınav kaygıları, iyi bir iş kaygıları, başarı kaygıları…

Kendi Örneğim;

Çok yakın bir süreç olduğu için kendimden örnek vereyim, uzun süredir işi bırakıp yurt dışına gitmeyi hayal ediyordum. Nihayetinde işi bıraktım ve bir ay sonra yurt dışına mastera gideceğim. Zaman zaman “çok mutlusun di mi?”, “büyük bir hafifleme geldi mi?” gibi sorular alıyordum ve içsel olarak “o kadar da farklı bir mutluluk hissetmiyorum, bende mi bir sorun var?” diye düşünüyordum.

Çünkü masterı geçtim 2-3 ay kalmak bile hayallerimi süsleyen delicesine istek duyduğum bir şeydi; ama hayatımda o büyünün etkisini yaşamıyorum.

Bu noktada eğitmen hayatlarımızla ilgili tahminlerimizin yanlış olduğunu söylüyor. Bunun da çok mantıklı bir sebebi var, bir şeyin olacağını hayal ettiğimizde ya da olmasından endişe duyduğumuzda sadece o eylemi düşünürüz. Halbuki hayat o eylemin sonucundan ibaret değil. 🙂 Gün içerisinde onlarca şey yaşıyoruz, bazen ailemizin ya da yakın dostlarımızın yaşadıklarından da etkileniyoruz. Dolasıyla Harvard kazanan birisinin olayı ilk duyduğu andaki mutluluk seviyesini birkaç hafta koruması bile mümkün değil.

Güzel olan konu, eğitimde verilen örneklere göre AİDS, felç gibi hastalıklarda bile hızlıca toparlamayabilmemiz ve eski mutluluk seviyemize kavuşmamız.

Eşya Mı Deneyim Mi?

Bana “daha çok para ile ne yaparsın?” diye sorsalar aklıma ilk ama ilk gelecek yanıt seyahat etmektir. Keşfetmek, yeni insanlar tanımak, yeni yemekler yemek, bilmediğin sokaklarda gezmek.

Eğitimin örnek verdiği araştırmalar şunu gösteriyor ki deneyime para harcayanlar eşyaya para harcayanlardan daha mutlu oluyor. Özellikle İstanbul’da oturanlar merak etmiştir “bir yalıda otursam ve her gün Boğaz’a nazır bir odada uyansam nasıl olur?” diye. Aşk-ı memnu gösterdi ki çok da iyi olmuyormuş. 🙂 Öhmm sulandırmayalım.

Deneyim Neden Önemli?

Harvard Üniversite’si eğitmenlerinden Dan Gilbert yeni bir araba aldığımızda ya da çok iyi bir eve taşındığımızda bir süre sonra bu metalara alıştığımızı ve sıktığını belirtiyor. Örneğin Avrupa seyahatine çıktığınızda, bir sanat galerisine gittiğinizde, iyi bir tatlı yediğinizde keyifli anılarla dönüyorsunuz ve sürekli aynı şeye maruz kalmadığınızda eylemden sıkılmıyorsunuz.

Eğitimden bir örnek: bu hafta her gün aynı saatte aynı çikolatalı dondurmayı yerseniz haftanın sonuna doğru aldığınız keyif oranı azalacaktır.

Yine bir araştırma gösteriyor ki deneyime(eğitim, seyahat, yemek vs.) para harcayanların tatmin ve heyecan seviyesi metaya para harcayanlardan daha iyi durumda.(özellikle uzun vadede)

Hedonik Adaptasyonu İyileştirmek İçin 4 Öneri

Hedonik adaptasyonu özetledik. Bu durumda “peki biz hiçbir zaman daha mutlu olamayacak mıyız?” sorusu gelebilir. Eğitimde 4 önemli faktör var;

1) Tadını Çıkarmak

Bir eylemle meşgul olurken tadını çıkardığınızda mutluluk seviyeniz artıyor. Peki tanıdını çıkarmaya etki eden faktörler neler?

Tadını Çıkarmayı Artıran Faftörler

Örneğin harika bir sanat galerisi gezdiniz;

Başka bir insana ne kadar iyi hissettiğinizle ilgili bahsetmek
Ne kadar şanslı olduğunuzu düşünmek
Daha sonra birileriyle bunu paylaşacağınızı düşünmek
Fisiksel olarak enerji göstermek
Gülmek, kıkırdamak, tebessüm etmek
Kendinizle ne kadar gurur duyduğunuzu düşünmek
Sadece an’da kalıp o an’ı içinize çekmek

Tadını Çıkarmayı Azaltan Faktörler

Eylem esnasında geleceğe odaklanmak
Kendi kendinize biteceğini hatırlatmak(Pazar günü yaşanan sendrom)
Umduğunuz kadar iyi olmadığını düşünmek
Hiçbir şeyin sonsuza kadar süremeyeceğini düşünmek
Bir daha bu kadar iyi olmayacağını düşünmek
Daha iyi olabilirdi diye düşünmek
O konuyu hak etmediğinizi düşünmek

2)Negatif Hayaller

Hedonik adaptasyon konusunda yapılabilecek şeylerden biri de negatif hayal kurmak. Ama bu “bir gün kanser olduğunuzu” hayal etmek değil. Daha ziyade ünlü filozof ya da ruhani liderlerin de sık sık sözünü ettiği “sahip olmadıklarına üzülmektense, elinde olanları arzulamaya başla” konusuyla ilgili.

Yani içinde oturduğun ev garanti edilmiş gibi düşünüyorsun ve onun getirdiği lükslerin farkında değilsin. 15 dakika evinin olmadığını düşün. Sınavlarla seni çok bunaltan mükemmel okulu kazanamadığını düşün vs.

Bu şekilde tekrar zihinde sahip olduğun şeyleri değerli kılmış ve referans noktana el atmış oluyorsun.

3)Son Kezmiş Gibi Düşünmek

Yine eğitimde geçen bir araştırmada iki deney grubu var. İlk gruptan ilişkilerindeki partnerleri bir daha göremeyeceklerini hayal edip 15 dakika boyunca yazmaları isteniyor. Diğer gruptan ise tanışma hikayelerini 15 dakika boyunca yazmaları isteniyor.

Uzun vadede ilk grubun ilişkilerindeki mutluluk seviyesinin daha olumlu olduğu gözlemleniyor.

4)Şükür

Görüldüğü üzre Şükretmek ve Şükretmenin Faydaları Yale eğitiminde bile karşımıza çıkabiliyor. 🙂 Çünkü var bir bildikleri.

Bizim kadar din odaklı bir toplum bile nasıl şükredeceğini bunu nasıl ritüele çevireceğini bilmiyor. Yani ezbere söylenmiş bir “çok şükür” kavramından bahsedilmiyor aslında. Her gün ya da haftada bir gün oturup nelere şükrettiğini gözden geçirmek mutluluk seviyesinde ciddi katkılara yol açıyor.

Mutluluk İçin 9 Öneri

Yukarıdaki 4 maddeyi cebimize ekledik. Peki mutluluğu etkileyen diğer faktörler ve bizim yapabileceğimiz şeyler neler?

1)Egzersiz

Uzun uzun değinmeyeceğim eğitime göre egzersiz yapmak sizi hem mutlu hem de sağlıklı hale getirir. Maraton koşmanıza gerek yok odanızda dans etmek, arkadaşlarınızla yürüyüşlere çıkmak yeterli.

Yürüyüş Yapmanın 10 Faydası

2)Düzenli Uyku

Uzmanlar sağlığımız için yapabileceğimiz birkaç temel madde olduğundan bahsediyor; sağlıklı beslenmek, stresten uzak kalmak, düzenli egzersiz, morali yüksek tutmak. Uyku da bunlardan biri.

İyi hissetmek için şarj olmaya ihtiyacımız var. Yeterli uyku ruh halinizi ve bilişsel performansınızı yükseltir. Kalp, şeker hatta kansere bile iyi gelir. Ücretsizdir. Uyku bedenin şifasıdır ve mutluluğa doğrudan etki eder.

3)Meditasyon

Yine daha önce blogda defalarca kez değindiğim için tekrar üzerinde durmayacağım; ama Yale eğitiminde de uzun uzun bahsi geçen, araştırmalara yer verilen konu meditasyon. Anda kalma pratikleri mutluluğa olumlu etki sağlıyor.

3)Güçlü Yönlerine Odaklan

Eğitimin ilk haftasında mevcut mutluluk oranınız ve 5 güçlü yönünüzü ortaya koyan bir test yapıyorsunuz.(İngilizce)

Ne gibi güçlü yönleriniz olabilir?

Güzelliğin değerini bilme, cesaret, yaratıcılık, merak, bağışlama, şükür, umut, mizah, doğruluk, nezaket, liderlik, sevgi, öğrenme aşkı, tevazu, sebat/süreklilik, sağduyu, öz disiplin, sosyal zeka, spiritüellik

“Hayat zayıf yönlerini geliştirmek için çok kısa, güçlü yanlarına odaklan.”

Eğitim işinde, okulunda vs. güçlü yönlerini bilip bu yönlerle temas kuran, çoğaltan insanların daha mutlu olduğunu aktarıyor.

Başka içeriklerde de kendimizle ilgili bilmemiz gereken ilk iki konu “nelerin bizi mutlu ettiği” ve “güçlü yönletimiz” olarak geçiyor.

4)Nezaket, iyilik

Yine eğitimde geçen klasik araştırmalardan biri;

Öğrencilere 5 dolar verip kendileri için harcayabileceklerini ya da 20 dolar verip başkaları için harcayabileceklerini söylüyorlar.

Araştırma gösteriyor ki parayı başkaları için harcayanlar daha tatmin ve mutlu hissediyor.

Burada da kendimizle ilgili tahminlerin yanlışlığı çıkıyor; çünkü “sizce hangi grup daha mutlu olur?” sorusunda çoğunluk “5 doları kendine harcayanlar” yanıtını veriyor.

Eğitim nezaketin, iyiliğin neden bu kadar önemli olduğunu gösteren onlarca açıklama ile dolu. Yine pek çok mutluluk içerikli kaynak da bu konuyu mutlaka vurgular.

5)Sosyallik

“İnsan sosyal bir varlık.” cümlesine hepimiz aşinayız. Fakat bazen insanlar çok toksik olabiliyor, mutsuz ediyor, kazık atıyor vs. vs.

“Yeni insan tanımak istemiyorum” cümlesini de duymuş olabilirsiniz. 🙂

Eğitimde çok tatlı iki profesör ile söyleşi yapılıyor. Biri sosyal ilişkiler üzerine konuşuyor. Ve tren yolcularına yapılan deneyleri ele alıyor. Trende, metroda birileriyle konuşmamak için birkaç sebebimiz var;

Güvenlik kaygısı(yaşadığınız topluma göre az ya da çok olabilir)
Konuşmanın bize iyi gelmeyeceğini düşünmek
Karşı tarafın rahatsız edilmek istemeyeceğini düşünmek

Fakat eğitim bu tahminlerin yanlış olduğunu aktarıyor.

Konuşmakla sınırlı da değil basit bir göz teması, gülümseme, kasa kuyruğunda yapılan kısa bir sohbet, apartman görevlisiyle selamlaşmak hepsi mutluluğa doğrudan etki yapan konular.

IKIGAI gibi Japonların uzun yaşam sırlarını anlatan kitaplarda da sosyallik en önemli unsurlardan biri olarak sayılır.

Eğitimde söyleşi yapılan genç prof. akıllı telefon kullanmadığından, teknolojik işleri ipad ile yürüttüğünden ve sosyal iletişime önem verdiğinden bahsediyordu. Dijital Minimalizm Kitabında da geçen bir konudur.

6)Şükür

Şükür konusunu zaten yukarıda yazdım. Burada ek olarak bahsedeceğim tek şey şu; yapılan araştırmalar gösteriyor ki altınızda çalışan elemana yaptığınız basit bir teşekkür maili, cümlesi onun çok daha etkin ve iyi bir performans göstermesini sağlıyor.

Söyleşiye katılan eğitmen çantasından şükür mektupları için mini kağıtlar çıkarıyor. Bizler de günlük pratiğimize başkalarına teşekkürü, minnettarlığı ekleyebiliriz.

7)Kıyaslama Yapmamak

Özellikle sosyal medya çağında kendimizi çok fazla kıyaslamaya maruz bırakıyoruz. Eğitimde bu eyleme her yeltendiğimizde farkına varıp sesli şekilde “DUR!” dememiz öneriliyor. Ya da kendinizi cimcikleyebilirsiniz vs.

Birileriyle kendimizi kıyasladığımızda referans noktamızı yanlış alıyoruz. Örneğin Victoria Secret mankeni değilsiniz bu işten para kazanmıyorsunuz. Sağlıklı olmanın tek yolu model vücuduna sahip olmak değildir!

Geçmiş yıllarda yoga eğitmenlik eğitimine katılmıştım. Eğitimin başında hepimize tek tek söz verildi ve yoga deneyimimizi paylaşmamız istendi; 10 yıldır yoga yapan da vardı, 6 aydır yoga yapan da ve eğitmen en baştan uyarmıştı “kendinizi kimse ile kıyaslamadan bedeninizin sınırlarına göre hareket edin” diye.

Bunu hayatımızın her alanında yapmalıyız. Hayat bizim özgün yolumuz ve kendi otantikliğimizle uyum içinde hareket etmemiz hem bizim faydamıza hem de bütünün faydasına olur.

8)Deneyime Önem Ver

Blogu bu konular üzerine kurgulamak mı, koçluk ve yoga eğitimleri mi yoksa iç sezilerim mi bilmiyorum; ama son yıllarda içimde çağlayan kelime “deneyim, deneyim, deneyim, deneyim”.

Belki de pandemi sebebiyle pek çok eylemden mahrum kaldığımız için deneyimin ne kadar kıymetli olduğunu hatırlama fırsatı buldum.

Eğitim diyor ki günün sonunda deneyim metadan daha değerli. Bu malı mülkü sat anlamında değil. 🙂 Bir eşyaya ihtiyacın varsa al; ama onun seni çok mutlu edeceği yanılgısından çık.